29.1.1941:
Το 14ο σύνταγμα πεζικού της 5ης μεραρχίας Κρητών εξορμώντας από την περιοχή
Γκρόμπα, καταλαμβάνει μετά από σκληρό αγώνα το ύψωμα 1733 στο όρος Τρεμπεσίνα,
όπου δέχεται άμεση αντεπίθεση από τους Ιταλούς, η οποία αποκρούεται. Στην
συνέχεια επιτίθεται εκ νέου και κυριεύει μέχρι το βράδυ το ύψωμα 1923.
Ο
ΡΟΛΟΣ, Η ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΡΑΜΑ
ΤΗΣ V ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ
ΤΗΣ V ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΚΡΗΤΩΝ
Αφιερωμένο
στη μνήμη του θείου μου Μιχαήλ Κωνσταντίνου Τσαγκαράκη
που έπεσε ηρωϊκά μαχώμενος στο Λέκλι της Αλβανίας
...H ιστορία της Κρήτης κορυφώνεται στα ορεινά
και δυσπρόσιτα μονοπάτια της Αλβανίας κι έτσι δεν έχει μόνο τοπικό χαρακτήρα.
Εξακτινώνεται και καλύπτει κατά τρόπο ευδιάκριτο και δηλωτικό, ότι όπου
χρειαστεί οι Κρητικοί, δείχνουν το ακατάβλητο θάρρος τους και το ακαταμάχητο
πνεύμα που τους διακρίνει.
Η V Μεραρχία της Κρήτης
δεν ήταν δημιούργημα του Β’ Παγκόσμιου πολέμου. Για πρώτη φορά συγκροτήθηκε με
το Β.Δ. της 17.9.1912. Η δράση της υπήρξε σημαντική στον Α’ και Β’ Βαλκανικό
πόλεμο, τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Έδρα της ήταν
τα Χανιά. Μεταξύ των μονάδων που επιστρατεύθηκαν κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο
του 1940, ήταν και η V Μεραρχία. Συγκροτούνταν από τα: 14ο, 43ο και 44ο
Συντάγματα πεζικού, με αντίστοιχες έδρες τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο,
το V Σύνταγμα πυροβολικού της Σούδας, το Λόχο Σκαπανέων και Διαβιβαστών, το
Στρατιωτικό Νοσοκομείο Χανίων και τους άλλους απαραίτητους Μερ/κούς
Σχηματισμούς.
Με την κήρυξη της χώρας σε
κατάσταση πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940, άρχισε η ανάπτυξη και συγκρότηση των
προβλεπόμενων μονάδων και μάλιστα με πυρετώδη ρυθμό και ακράτητο ενθουσιασμό.
Μέχρι της 6ης Νοεμβρίου, είχε περατωθεί η προσέλευση των εφέδρων. Στις 20-22-23
και 25 Νοεμβρίου και μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου, είχε ολοκληρωθεί η μεταφορά από τα
λιμάνια της Σούδας και του Ηρακλείου ολόκληρης της V Μεραρχίας στην περιοχή
Αμυνταίου, Πτολεμαΐδας, Άργους Ορεστικού. Η συνολική δύναμη της Μεραρχίας
αποτελούνταν από 566 αξιωματικούς, 18.662 οπλίτες, 687 υποζύγια και 81 οχήματα.
Η V Μεραρχία με τη
μεταφορά της στη Βόρεια Ελλάδα, αντικαταστάθηκε από τη Στρατιωτική Διοίκηση
Χανίων, υπό τον Αντιστράτηγο Ιωάννη Αλεξάκη. Η δύναμη της νέας μονάδας
αποτελούνταν από τρία Τάγματα, τα οποία λίγο αργότερα, μετακινήθηκαν επίσης
στην ηπειρωτική Ελλάδα. Με την αποστολή 3.000 ακόμα Κρητικών στις 5-4-1941, που
μόλις είχαν τελειώσει την βασική τους εκπαίδευση, η Κρήτη έμεινε εντελώς
ανυπεράσπιστη. Την στρατιωτική αυτή απογύμνωση, την αναφέρει σε έκθεσή του ο
Προσωπάρχης του Υπουργείου Στρατιωτικών Στρατηγός Σόλωνας Καφάτος, που
σημειώνει χαρακτηριστικά: «Άπαν το εν τη νήσω πολεμικόν υλικόν, μέχρι και του
τελευταίου κιβωτίου πυρομαχικών και παν μεταφορικόν μέσον, μέχρι και του
τελευταίου αυτοκινήτου ή ημιόνου, επιταχθέντα εφορτώθησαν δια το Αλβανικόν
μέτωπον».
Με την κήρυξη του πολέμου,
το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής στέλνει μια ομάδα αξιωματικών για
την αναγνώριση της όλης κατάστασης που επικρατούσε στην Κρήτη. Το Στρατηγείο
όμως, δεν διέθετε επαρκή δύναμη, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί το σχέδιο σοβαρής
ενίσχυσης του νησιού. Περιορίστηκε απλά να αποστείλει μικρή και ασήμαντη για
τις ανάγκες του στρατιωτική δύναμη. Η Μεραρχία από τη Μακεδονία μετακινήθηκε
οδικώς και έφτασε στην περιοχή Μπομπετσίστας, Κιάφε Ψεξές, Βυθκούκι, όπου και
στάθμευσε.
Στις 29 Ιανουαρίου, η
Μεραρχία πήρε μέρος στον αγώνα, καλύπτοντας τον τομέα Κλεισούρας-Τρεπεσίνας. Σ’
όλο το διάστημα των επιχειρήσεων στα μέτωπα των συγκρούσεων, που κράτησαν από
τις 29-1-1941 μέχρι τις 12-4-1941, η V Μεραρχία έδωκε πεισματώδεις μάχες για να
κρατήσουν τις θέσεις τους στα υψώματα που είχαν καταλάβει οι στρατιώτες. Σε
μάχες σώμα με σώμα πολλές φορές, καταλήφθηκαν οχυρωμένα υψώματα, καθώς και
πλησιόχωρα χωριά, μεγάλος αριθμός αιχμαλώτων, όπλα, καθώς και ολόκληρες
αποθήκες πυρομαχικών. Προκειμένου να διασπάσουν οι Ιταλοί την ελληνική διάταξη,
εξαπέλυσαν την εαρινή καλούμενη επίθεση στις 9 Μαρτίου, η οποία κράτησε 17
ολόκληρες μέρες. Την επίθεση αυτή, παρακολούθησε από παρατηρητήριο ο ίδιος ο
Μουσολίνι. Η έντασή της ήταν ιδιαίτερα μεγάλη τις επτά πρώτες μέρες...Το
ανυπόφορο κρύο που κυμαινόταν στους -10 και -20ο C στην Τρεπεσίνα, δεν ευνοούσε
την επιμελητεία και τον ανεφοδιασμό, ευνοούσε όμως τα κρυοπαγήματα. Τα
νοσοκομεία είχαν γεμίσει από ακρωτηριασμένους μαχητές μας. Υπολογίζεται ότι
30.000 Έλληνες στρατιώτες μας, έπαθαν κρυοπαγήματα διάφορων βαθμών στη διάρκεια
του πολέμου. Οι κάθε είδους απώλειες της V Μεραρχίας στο μέτωπο του πολέμου,
υπήρξαν απογοητευτικά μεγάλες. Είχε 1.141 νεκρούς, 2.025 τραυματίες, 2.553
παγόπληκτους και 434 με διάφορα νοσήματα. Το σύνολο δηλαδή, των απωλειών,
έφτασε τους 6.154. Η V Μεραρχία είχε τις μεγαλύτερες απώλειες, συγκριτικά με
όλες τις άλλες ελληνικές Μεραρχίες.
Στρατιώτες 5ης
Μεραρχίας. Όρθιοι: Μακρυγιάννης Αριστείδης, Κισσαμιτάκης Μανώλης, Γιακουμιδάκης
Κων/νος, Καθήμενοι: Γιουλούντας Μιχάλης, Παναγιωτάκης Βαγγέλης Αγγελιδάκης
Κων/νος
Οι Ιταλοί, απογοητευμένοι
από τις αλλεπάλληλες αποτυχίες τους, χρησιμοποίησαν ακόμα και προκηρύξεις, προκειμένου
να κάμψουν το ηθικό του στρατού μας. Ιδού το περιεχόμενο μιας τέτοιας
προκήρυξης:
«Στρατιώται της Κρήτης, Η
Αγγλία δια το αποκλειστικόν της συμφέρον σας έσπρωξε εις τα βουνά και τον
θάνατον, πάνω εις αυτά τα άγρια αρβανίτικα βουνά. Εις την θέσιν σας εν τη
θαυμασία νήσω σας απολαύουν δεσποτικώς οι Άγγλοι στρατιώται. Μέσα εις το σπίτι
σας κάθονται οι Άγγλοι. Αι γυναίκες σας ενοχλούνται από τους Άγγλους. Δια ποίον
λόγον πολεμάτε; Διότι το θέλει η Αγγλία, η οποία έχει αγοράσει την Κυβέρνησίν
σας. Μην ξεχάσετε ότι ο μεγάλος σας συμπολίτης, ο Βενιζέλος, επεθύμησε και
εζήτησε την φιλίαν της Ιταλίας. Ρίξετε τα όπλα και ελάτε. Ημείς θα φερθούμε
προς σας αδελφικά και θα σας επαναφέρωμεν είς την νήσον σας και εις τας
οικογενείας σας. Ως πρώτον σημείον της συμπαθείας μας θα δώσουμε 500 δραχμάς
εις τον καθέναν που θα παραδοθή εις ημάς με αυτήν την προκήρυξιν».
Το μειωτικό περιεχόμενο
της προκήρυξης, με την προτεινόμενη μάλιστα εγχρήματη συναλλαγή, ήταν ξένο προς
τους μαχητές μας, που υπερασπίζονταν τα ιδανικά και τις προαιώνιες ηθικές μας
αρχές, όπως γνώριζαν να κάνουν από παλιά.
Ανάλογες προκηρύξεις
διαφορετικού χαρακτήρα με συμβουλευτικό περιεχόμενο, μοίραζαν και στους
στρατιώτες του αντίπαλου στρατοπέδου: «Ιταλοί στρατιώτες, για ποιο λόγο σας
απέσπασαν από την ευτυχισμένη οικογενειακή σας ζωή και σας έφεραν εδώ για να
χάσετε τη ζωή σας στα βουνά της Ελλάδος; Ποιους λογαριασμούς έχετε να
ξεκαθαρίσετε με τον ελληνικό λαό, που δεν είναι εχθρός κανενός και που
αφοσιώνεται σύμπας στις ειρηνικές του εργασίες; Οι αρχηγοί σας, σας οδηγούν σ’
έναν πόλεμο ΑΔΙΚΟ. Ο ΘΕΟΣ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΥΛΟΓΕΙ ΤΗΝ ΑΔΙΚΙΑ. Λυπούμαστε που σας
χτυπάμε. Αλλά μας υποχρεώνει η τιμή μας να προστατέψουμε την Πατρίδα μας, που
οι αρπακτικοί αρχηγοί σας, σάς έσπρωξαν ξεδιάντροπα να κατακτήσετε, χύνοντας το
αίμα σας. Ο πόλεμός μας είναι ιερός. Εσείς πολεμάτε χωρίς καμία ηθική η νομική
δικαιολογία. Πετάχτε τα όπλα σας κι επιστρέψτε στην πατρίδα σας».
Δεν άκουσαν όμως. Ο
δραματικός επίλογος αυτής της ανυπακοής, είναι: 3.755 νεκροί, 50.874
τραυματίες, 12.368 κρυοπαγημένοι και 25.067 αγνοούμενοι. Σύνολο ιταλικών
απωλειών 102.064 άνδρες...
Η
συνθηκολόγηση, η επιστροφή, ο επίλογος
Αρχές Απριλίου το ηθικό
των Κρητών παραμένει υψηλό και είναι αποφασισμένοι να δώσουν τη ζωή τους για
την πατρίδα. Στο ημερολόγιο του Γεωργίου Κάββου σημειώνει χαρακτηριστικά: «Σάββατο
5 Απριλίου [...] Είμεθα όλοι αποφασισμένοι πάση θυσία να κρατήσωμεν το υψωμα
και με 25 αξιωματικούς και 10000 οπλίτας... Κυριακή 6 Απριλίου Σήμερον εις τα
5.30 η Γερμανία επετέθη κατά της Ελλάδος και Σερβίας. Η Ελλάς όμως θα ζήση.
Ζήτω η Πατρίς». Στις 6/4/41 οι Γερμανοί επιτέθηκαν σε Μακεδονία και Θράκη. Η
οχυρωματική γραμμή Μεταξά στην Ανατολική Μακεδονία άντεξε τους σφοδρούς
γερμανικούς κανονιοβολισμούς. Στις 12 Απριλίου, εκδίδεται διαταγή σύμπτυξης της
μαχόμενης στο αλβανικό μέτωπο στρατιάς.
Από τις 13 Απριλίου
αρχίζει η σύμπτυξη, «η άδοξη αποχώρησης του στρατού της Αλβανίας», όπως
σημειώνει χαρακτηριστικά στο τετράδιο του ο αγωνιστής Δημήτρης Λεμονάκης από το
Ζαρό. Λίγες μέρες αργότερα, στις 20 Απριλίου 1941 ο Στρατηγός Τσολάκογλου
υπογράφει τη Συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς. 3 μέρες αργότερα η V Μεραρχία
βρίσκεται έξω από τα Γιάννενα. Παραδίδουν τον οπλισμό τους και τα υλικά
διαβιβάσεων και οδεύουν προς Άρτα, Πρέβεζα και Ναύπακτο. Το πρώτο δεκαήμερο του
Μαΐου φτάνουν στην Πελοπόννησο. Μικρός αριθμός αγωνιστών με μεγάλο κίνδυνο
καταφέρνει να φτάσει στην Κρήτη που ετοιμάζεται να δεχτεί τη μεγάλη αερεπίθεση
στην οποία επίσης συμμετέχει και ενώνεται με τα συμμαχικά στρατεύμετα.
Μερικές χιλιάδες Κρητικοί
μαχητές φτάνουν στην Αθήνα και πιέζουν για να κατέβουν στην Κρήτη. Το Ζάππειο
και ο Εθνικός Κήπος «μετατρέπεται» σε χώρο φιλοξενίας, κοιμούνται στο γρασίδι,
αντίσκηνα ή κουβέρτες δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα. Αρχές Ιουλίου 1941, η
Κατοχική κυβέρνηση διοργανώνει συσσίτιο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ένα συσσίτιο...
παγίδα! Την ώρα του συσσιτίου γίνεται μπλόκο από Ιταλούς και Γερμανούς, το
οποίο και οδηγεί στη σύλληψη 1300 περίπου Κρητών, τους οποίους και οδήγησαν σε
στρατόπεδο στο αεροδρόμιο της Λάρισας. 500 Κρητικοί περίπου κατάφεραν να
ξεφύγουν.
Ο επικεφαλής της Μεραρχίας
Υποστράτηγος Γεώργιος Παπαστεργίου, που τις τελευταίες μέρες είχε
αντικατασταθεί, δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια των Υπουργών Υγείας και Δασών
της Σερβίας.
Ο Υποστράτηγος Παπαστεργίου
Γεώργιος
Ο Υποστράτηγος
Παπαστεργίου Γεώργιος του Στεργίου που είχε γεννηθεί το 1882 στο Φανάρι
Καρδίτσας ήταν Διοικητής της V Μεραρχίας Πεζικού (Κρήτης). Από τις 29
Ιανουαρίου 1941 έως τις 24 Φεβρουαρίου 1941 που χρησιμοποιήθηκε η Μεραρχία στη
«Μάχη της Πίνδου»(Τρεμπεσίνα), είχε τις περισσότερες απώλειες από κάθε άλλη
Μεραρχία, χάνοντας το 60% της δυνάμεώς της. Τότε κυκλοφόρησε η φήμη ότι
στέλνουν τους Κρητικούς στο θάνατο, επειδή ήταν «Βενιζελικοί» και σημειώθηκαν
σοβαρά επεισόδια από συγγενείς των νεκρών στη Κρήτη. Τελικά όταν επέστρεψε ο
Παπαστεργίου στη Κρήτη (χωρίς τους άνδρες του, γιατί αντικαταστάθηκε) στις 29
Απριλίου 1941 στο Καστέλι Κίσσαμου Χανίων, δολοφονήθηκε από συγγενή θύματος.
Τελικά αποδείχθηκε ότι ο Παπαστεργίου δεν είχε καμία σχέση με αυτά που του
καταλόγιζαν και έως σήμερα δεν αποδειχθεί τίποτα, για μεροληπτική χρησιμοποίηση
της V Μεραρχίας στη «Μάχη της Πίνδου», από στρατιωτικούς ή πολιτικούς.
ΠΗΓΕΣ :
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου